III. Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding

In de openbare ruimte bevinden zich veel zaken die eigendom van de gemeente zijn. Deze eigendommen kunnen als volgt worden ingedeeld:
- infrastructuur: wegen, water en riolering
- voorzieningen: groen (o.a. bomen), verlichting, sportvelden, speelvoorzieningen
- gebouwen: scholen, sport- en welzijnsaccommodaties, huisvesting gemeente en brandweer
Al deze eigendommen, die ook wel kapitaalgoederen worden genoemd, moeten door de gemeente worden onderhouden. De door de gemeenteraad vastgestelde kwaliteitsniveaus worden in deze paragraaf toegelicht.

Welke afspraken zijn over het onderhoud van de kapitaalgoederen gemaakt?

De gemeenteraad heeft beleids- en beheerplannen vastgesteld die de uitgangspunten bevatten voor dat onderhoud. Het Integraal Kwaliteitsplan Openbare Ruimte (IKP OR) is beleidsmatig door de gemeenteraad vastgesteld. Het IKP OR begint bij een goede kwaliteit waarin het onderhoud netjes wordt verzorgd. Deze kwaliteit, uitgaande van de voorkeur basis op orde, is meegenomen met de ombuigingen. Maar uiteindelijk vraagt het integraal Kwaliteitsplan om een bredere blik, zo hebben onze inwoners en ondernemers ons massaal geholpen bij het maken van de ambitie- en inrichtingskeuzes.

Het vervolg is de vertaling van die kwaliteitseisen in de nieuwe integrale beheerplannen. Het beheer en onderhoud van de openbare ruimte bestaat uit alle activiteiten en maatregelen om de openbare ruimte voor een lange periode in stand te houden. Aan het eind van de levensduur wordt de openbare ruimte vernieuwd. Gedurende de levensduur wordt er in eerste instantie gesproken van klein en groot onderhoud, aan het eind van de levensduur moeten er vervangingsinvesteringen worden gepleegd.

Beleidsdocument	Datum vaststelling	Geplande actualisatie [1]
Beheerplan Openbare Ruimte	14-12-2010	2021/2022 [2]
Beheerplan wegen 2014 - 2018	17-03-2015	2022
Gemeentelijk Rioleringsplan	04-12-2017	2021/2022
Handboek locatie eisen	04-02-2014	2021/2022
Beleidsplan Licht in Overbetuwe	06-02-2018	2021/2022
Beleidsplan Speelvoorzieningen	23-05-2012	2021/2022
Nota Voorziening groot onderhoud gemeentelijke accommodaties	11-04-2013	Actualisatie meegenomen in evaluatie Visie op Vastgoed (2022)
Gemeentelijke accommodaties niet zijnde gebouwen (sportvelden, veldmeubilair, sportinventaris). Dit is opgenomen in de sportnota.	28-10-2008	2021/2022
Visie op vastgoed	20-02-2018	2022

[1] Het jaartal geeft weer in welk jaar de actualisatie leidt tot een voorstel aan de gemeenteraad en/of wordt opgenomen in de Kadernota 2023.
[2] In het 4e kwartaal 2021 worden de beheerplannen voortvloeiende uit het IKP OR te vaststelling aan de raad aangeboden. Momenteel is er voor deze taken geen bestemmingsreserve of voorziening gevormd. In de financiële paragraaf bij de beheerplannen zal nader hierop worden ingegaan.

Kwaliteitsniveaus

Het kwaliteitsniveau basis op orde in het Kwaliteitsplan Beheer Openbare Ruimte is vastgesteld door de gemeenteraad. Dit is een optimalisatie om de huidige onderhoudskwaliteit te verbeteren. Basis voor de onderhoudskwaliteit is de voorkeur vanuit het participatietraject. Deze onderhoudskwaliteit sluit het best aan bij het gebruik en de inrichting van de functiegebieden. Dorpscentra en OV-knooppunten krijgen een kwaliteitsimpuls. De kwaliteit binnen een functiegebied is zoveel mogelijk uniform waardoor het kwaliteitsbeeld verhoogt en biodiversiteit krijgt een stevige impuls.

In plannen vastgelegde kwaliteitsniveaus van het onderhoud

Naam beleids-/beheersplan	Datum raadsbesluit	Kwaliteitscriteria (laag, basis of hoog)
Beheerplan Openbare Ruimte	14-12-2010	Wegen: basisniveau Groen Binnen bebouwde kom: basis/hoog niveau Buiten bebouwde kom: basisniveau Bedrijventerreinen: basisniveau Straatreiniging Centra en bebouwde kom: basisniveau Buiten bebouwde kom: basisniveau Bedrijventerreinen: basisniveau Openbare verlichting: basisniveau Straatmeubilair Binnen bebouwde kom: basisniveau Buiten bebouwde kom: basisniveau Bedrijventerreinen: basisniveau Een actuele leidraad ”Inrichting en Beheer Openbare Ruimte/handboek locatie-eisen” wordt binnenkort vastgesteld, waarin de eisen zijn opgenomen waaraan een nieuwe of te renoveren openbare ruimte aan moet voldoen.
Integraal Kwaliteitsplan Openbare Ruimte	2020	Het IKP OR is vastgesteld. Hierin is de strategie, de bekostiging en het beleid van de verschillende beheerdisciplines voor de openbare ruimte op hoofdlijnen uitgewerkt. Het doelmatig en eigentijds beheer moet leiden tot een aantrekkelijke leefomgeving waarin inwoners prettig kunnen wonen en werken. Het nieuwe IKP zorgt dat voor bestuur, de organisatie en de inwoners duidelijk is wat men mag verwachten van het beheer van de openbare ruimte. Het vastgestelde IKP OR is uitgangspunt voor het kwaliteitsniveau van de openbare ruimte en de basis voor de uitwerking in beheerplannen.
Beheerplan Wegen 2014 - 2018	17-03-2015	Wegen basisniveau
Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP)	04-12-2017	De gemeente moet voldoen aan de gemeentelijke watertaken zoals beschreven in de Wet milieubeheer en de Wet op de waterhuishouding. Deze taken vormen de basis van het GRP 2018-2022. Uitgangspunten bij het opstellen van het GRP waren: 1. Risico gestuurd rioolbeheer. Dit houdt in dat rioolvervanging niet langer bepaald wordt aan de hand van de technische afschrijving, maar aan de hand van inspectiegegevens en de situering van het riool. Met het risico gestuurd rioolbeheer wordt de verwachte vervangingsopgave over een langere periode uitgespreid. Tijdens de planperiode kan, op basis van nieuwe inspectieresultaten blijken dat de uitgangspunten voor de kostenramingen van dit GRP niet meer volledig juist zijn. Het is de verwachting dat dit slechts beperkte wijzigingen zullen zijn. 2. De financiële consequenties van de investeringen en werkzaamheden worden voor een periode van 20 jaar berekend. 3. In de meerjarenramingen van het GRP wordt rekening gehouden met een jaarlijkse loon- en prijsstijging van 1,5%. Ter compensatie hiervan wordt het riooltarief jaarlijks met 0,5% verhoogd. 4. Een kostendekking van 100%, waarbij rekening wordt gehouden met de in te calculeren rente over de voorziening riolering. 5. De minimumomvang van de voorziening riolering bedraagt € 1.000.000. 6. Het (resterende) saldo van de voorziening wordt in 10 jaar ingezet ter verlaging van de rioolheffing van 2018 tot en met 2027. 7. De uit de jaarrekening blijkende exploitatievoordelen worden gebuikt ter verlaging van de rioolheffing. Het na te streven kwaliteitsniveau kan worden bepaald op “basis”. In 2021 wordt gestart met de voorbereidingen voor de evaluatie van het GRP.
Beleidsplan Licht in Overbetuwe	06-02-2018	Zowel voor de beheerskaders (masten, armaturen, etc.) als voor de beleidskaders (sociale veiligheid, verkeersveiligheid, etc.) is in het plan vastgelegd dat het na te streven kwaliteitsniveau “basis” is. Uitgangspunt is: Openbare verlichting voor de verkeersveiligheid en op hoofdfietsroutes (plus). Dit betekent alleen openbare verlichting buiten de bebouwde kom als dat voor de verkeersveiligheid nodig is (bijvoorbeeld bij kruispunten en verkeersgevaarlijke situaties als bochten, obstakels ed.) en er geen betere alternatieven zijn zoals markering, reflectie e.d. Op alle hoofdfietsroutes (en plus routes) is oriëntatieverlichting behalve op de Drielse Rijndijk, de Randwijks Rijndijk en de Waaldijk vanwege de flora en faunawetgeving, dit is namelijk Natura2000 gebied. De beheer- beleidskaders worden op dit moment uitgerold. De verwachting is dat in 2021 alle kaders zijn uitgevoerd in het buitengebied.
Beleidsplan Speelvoorzieningen	23-05-2012	Onderhoud en beheer van speelvoorzieningen gaat uit van wettelijke (veiligheids)voorschriften. Met behulp van inspecties wordt dit geborgd. Er is een grens aan de financiële ruimte voor het onderhoud en beheer. Met behulp van een meerjaren renovatieplan wordt wijk- en kerngericht gewerkt aan renovaties van speelruimte.
Nota voorziening groot onderhoud gemeentelijke accommodaties	11-04-2013	Het gaat hier om de gemeentelijke gebouwen voor welzijn en sport, de schoolgebouwen en de overige gebouwen (huisvesting bestuur en ambtenaren, brandweer, enz.). De basis onder de onderhoudsbegrotingen is gelegen in door derden opgestelde meerjarenonderhouds-planningen. In 2018 zijn er nieuwe meerjarige onderhoudsplannen (MJOP’s) gemaakt. Voor de gebouwen met de gebruiksfuncties sport, welzijn en kantoor zijn de plannen inmiddels omgevormd tot DMJOP’s, waarbij duurzaamheid een belangrijk uitgangspunt is. We gaan kritisch om met het onderhoud. Indien op basis van de (D)MJOP’s vervanging noodzakelijk is, bekijken we eerst kritisch of vervanging daadwerkelijk nodig is. Incidenteel komt achterstallig onderhoud voor. Wij gaan op een afgewogen manier met de financiële middelen om. Op basis hiervan kan het na te streven onderhoudsniveau worden aangemerkt als “basis”. In 2020 hebben we een concreet voorstel voor verduurzaming van een aantal gebouwen met zonnepanelen. De uitvoering is in 2021 gepland.
Gemeentelijke accommodaties niet zijnde gebouwen (voetbalvelden, veldmeubilair en sportinventaris)	28-10-2008	Bij de voetbalvelden bekijken we jaarlijks kritisch welk onderhoud daadwerkelijk nodig is. We hebben hiervoor geen meerjarenonderhoudsplannen gemaakt. Gekeken moet worden naar de onderhoudsvergoedingen die de verenigingen ontvangen in combinatie met kostprijsdekkende tarieven. Er is een Sportnota gemaakt. Deze is woensdag 14 juli in de voorronde behandeld en wordt in september 2021 in de Raad behandeld. Daarnaast is een onderzoek gestart naar het Tarievenbeleid. Dit onderzoek wordt in 2021 afgerond. De sportinventaris wordt jaarlijks gekeurd. Hiervoor is in 2018 de aanbesteding afgerond. Aan de hand van de jaarlijkse keuring bekijken we of vervanging nodig is of dat onderhoud voldoende is. Ook controleren we aan de hand van jaarlijkse inspecties het veldmeubilair en bekijken we welk veldmeubilair aan vervanging toe is. Op basis hiervan kan het na te streven onderhoudsniveau worden aangemerkt als “basis”.
Visie op Vastgoed	20-02-2018	Begin 2021 is de raad geïnformeerd over de stand van zaken van de uitwerking van de pijlers van de Visie op Vastgoed. Afgesproken is dat in 2022 een verdere actualisatie plaats vindt.

Financiële consequenties

Onderhoud wordt meestal onderscheiden in dagelijks, ofwel klein onderhoud, en groot onderhoud. Bijvoorbeeld een onveilige situatie valt onder klein onderhoud. In de begroting zijn hiervoor middelen beschikbaar gesteld. Als klein onderhoud niet afdoende is, zullen we als het noodzakelijke is groot onderhoud moeten toepassen, bijvoorbeeld bij een nieuwe deklaag.

Voorheen werden de vervangingsinvesteringen altijd aangevraagd via het Programma Nieuwe Lasten (PNL). Echter bestaat het PNL niet meer en worden de vervangingsinvesteringen opgenomen in de integrale beheerplannen. Momenteel werken we aan de uitwerking van deze plannen en bij de Kadernota 2023 informeren we de raad daarover.

Omschrijving	Plan	Jaar vaststelling	Begroot 2022 (bedragen x € 1.000)	Voorz. /BR beschikbaar	Voldoende omvang?
Wegbeheer	Beheerplan Wegen	2015	5.084	Neen	Nee [1]
Openbaar groen	Beleidsplan Openbare Ruimte	2010	1.544	Neen	Nee [1]
Straatreiniging	Beheerplan Openbare Ruimte	2010	28	Neen	Nee [1]
Water	Waterplan gemeente Overbetuwe	n.v.t.	198	Maakt deel uit van GRP	Ja
Riolering	GRP 2018-2022	2017	2.293^[2]	Ja	Ja
Straatverlichting	Beleidsplan Openbare Verlichting	2018	395	Neen	Nee [1]
Speelvoorzieningen	Speelruimteplan	2012	147	Neen	Nee [1]
Schoolgebouwen	Nota voorziening groot onderhoud gemeentelijke accommodaties Basis is het M.O.P. 2018	2013	100	Ja	Ja
Gebouwen voor huisvesting bestuur en ambtelijk apparaat	Nota voorziening groot onderhoud gemeentelijke accommodaties Basis is het M.O.P. 2018	2013	146	Ja	Ja
Gebouwen voor welzijn en sport	Nota voorziening groot onderhoud gemeentelijke accommodaties Basis is het M.O.P. 2018	2013	381	Ja	Ja
Accommodaties niet zijnde gebouwen (sportvelden, veldmeubilair, sportinventaris)	Sportnota (nog vast te stellen)	2019	156	Neen	Ja
Totaal			10.472

[1] Voor de diverse beheerlasten in de openbare ruimte is geen bestemmingsreserve of voorziening gevormd. Hieraan zal aandacht worden geschonken in de nieuwe beheerplannen.
De beheerplannen zullen tijdig aan de raad worden aangeboden zodat dit meegenomen kan worden in de Kadernota 2023. Voor extra lasten t.b.v. de vervangingsinvesteringen is in deze begroting reeds € 85.000 per jaar opgenomen.
[2] Excl. de onttrekking uit de voorziening.

Voor de gemeentelijke gebouwen zijn de ramingen voor onderhoudslasten uit het meerjarenonderhoudsplan op het overzicht vermeld. Op de taakvelden van de gemeentelijke gebouwen zijn namelijk ook overige niet onderhoudsgerelateerde exploitatielasten verwerkt.