II. Weerstandsvermogen

Voor een adequate bedrijfsvoering is het belangrijk dat we risico’s en onzekerheden tijdig in beeld hebben en ze op een gestructureerde wijze beheersen. We nemen deel aan een samenleving die complex en aan verandering onderhevig is en dit vraagt om een passend risicobewustzijn.

De uitgangspunten van ons risicobeleid en de wijze waarop we dit beleid uitvoeren zijn beschreven in de ‘Nota risicomanagement (2018)’. Een van die uitgangspunten is dat er twee keer per jaar, bij de jaarstukken en de begroting, een integraal beeld geschetst wordt van de risico’s, de aanwezige weerstandscapaciteit en de ratio voor het weerstandsvermogen.

De verdere professionalisering van het risicomanagement en de wijze van presenteren van de risicoanalyse heeft in de begroting 2022 plaatsgevonden. De risico’s worden middels de nieuwe methodiek gepresenteerd waarbij risico’s verbeterd zijn onderbouwd en gekwantificeerd. De raad heeft in september 2021 ingestemd met de gewenste aanpassing en aanscherping van de risicoparagraaf. We sluiten in deze jaarrekening aan op deze nieuwe systematiek en actualiseren de risico’s per 31 december 2021. 

In de voorliggende paragraaf informeren we u over:
- het gemeentelijke risicobeleid
- de hoogte van onze weerstandsratio met een toelichting op de omvang van onze risico’s
- de “BBV indicatoren” en conclusies over de financiële positie van onze gemeente

Risicobeleid
Met het risicobeleid willen we inzicht krijgen in de risico’s die we lopen. Dit inzicht helpt om:
- maatregelen te treffen die voorkomen dat het risico zich voordoet.
- maatregelen te nemen om zich voordoende risico’s beperken (mitigeren);
- te toetsen of er voldoende financiële ruimte is om de risico’s op te vangen, zonder dat dit leidt tot
beleidswijzigingen.

Ratio weerstandsvermogen =    Beschikbare weerstandscapaciteit (buffer) / Benodigde weerstandscapaciteit (risico’s) 

In onderstaande tabel wordt de waardering van de ratio weergegeven. 
Ratio                        Kwalificatie 
A > 2                         Uitstekend 
B 1,4 ≤ 2,0             Ruim voldoende 
C 1,0 ≤ 1,4             Voldoende 
D 0,8 ≤ 1,0             Matig 
E 0,6 ≤ 0,8              Onvoldoende 
F ≤ 0,6                      Ruim onvoldoende 

De gemeente streeft naar een weerstandsratio tussen de 1,4 en 2. Met deze ratio (B) krijgt het weerstandsvermogen de kwalificatie “ruim voldoende”. Deze kwalificatie sluit aan bij ons streven naar duurzaamheid en bestendigheid en is passend bij goed rentmeesterschap.

Op basis van de rekeningcijfers 2021 is de ratio van ons incidentele weerstandsvermogen 2,20 (afgerond 2,2) en daarmee uitstekend. Ten opzichte van begroting 2022 is de ratio gestegen. Dit heeft te maken met de grotere omvang van de algemene reserve

In deze berekening is geen rekening gehouden meteen toevoeging van het rekeningresultaat 2021 aan de algemene reserve (afgerond € 6,1 miljoen). Wanneer we deze toevoeging meenemen in de berekening is de weerstandsratio 3,6.

Bedragen x 1.000	Begroting 2022	Rekening 2021	Begroting 2021	Rekening 2020
Eenmalige risico's	4.245	4.245	8.200	7.100
Eenmalige weerstandscapaciteit	6.149	9.344	8.700	8.100
Ratio	1,4	2,2	1,1	1,1
Kwalificatie	Ruim voldoende	Uitstekend	Voldoende	Voldoende

Beschikbare weerstandscapaciteit
In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de werkelijk beschikbare weerstandscapaciteit per 31 december 2021. 

Algemene reserve                              € 9.343.554
Stille reserves                                        p.m. 
Begrotingsruimte                               € 1.565.000 (actueel begrotingssaldo 2022)
Post onvoorzien                                   €       55.000
Onbenutte belastingcapaciteit   € 2.120.478

We maken onderscheid tussen incidentele- en structurele weerstandscapaciteit. Onder incidentele weerstandscapaciteit verstaan we: 
- de algemene reserve 
- stille reserves 

Onder structurele weerstandscapaciteit verstaan we: 
- begrotingsoverschot en eventuele heroverwegingen 
- onbenutte belastingcapaciteit 
- begrotingspost onvoorzien

De algemene reserve is vrij aanwendbaar en kan worden ingezet voor onvoorziene lasten c.q. ter dekking van risico’s. Per 31 december is het saldo van de Algemene Reserve € 9.343.554.

Stille reserves zijn niet-bedrijfsgebonden eigendommen van de gemeente met een hogere waarde in het economisch verkeer dan de boekwaarde. Stille reserves dragen bij aan de weerstandscapaciteit, omdat een deel van de eigendommen kan worden verkocht boven de boekwaarde. Hierdoor wordt winst gerealiseerd. Deze winst kan worden ingezet ter dekking van financiële risico’s.

Als de begroting sluit met een positief saldo is sprake van begrotingsruimte. Deze kan worden ingezet voor financiële tegenvallers. De post onvoorzien is ter dekking van niet voorziene uitgaven. 

Onbenutte belastingcapaciteit. De gemeente kan haar belastingen verhogen om financiële tegenvallers op te vangen. Het verschil tussen de opbrengsten bij maximale tarieven en de geraamde opbrengsten is de onbenutte belastingcapaciteit. Voor de berekening is uitgegaan de meest actuele ramingen 2022 waarin het maximale tarief van de WOZ-waarde 0,1800 % bedraagt. 

Met betrekking tot de onbenutte belastingcapaciteit geldt dat we terughoudend zijn in het doorvoeren van belastingverhogingen. Pas als alle maatregelen geen of onvoldoende oplossingen bieden dient de mogelijkheid van verhoging belastingtarieven zich aan. Onze insteek blijft het aanbieden van een goed voorzieningenniveau tegen geringe lasten.

Het structurele weerstandsvermogen, oftewel de ruimte om financiële tegenvallers op te vangen, zonder ingrijpende beleidswijzigingen, is op dit moment dus € 1.565.000 (actueel begrotingssaldo 2022). Ook voor de jaren 2023-2025 worden momenteel positieve saldi verwacht (2023 +2,0 miljoen, 2024 + 0,9 miljoen en 2025 + 2,1 miljoen). 

Benodigde weerstandscapaciteit
In de begroting 2022 zijn de belangrijkste risico’s in beeld gebracht en zijn de beheersmaatregelen voor de diverse risico’s nader omschreven. In het kader van de berekening van de benodigde weerstandscapaciteit hebben we de risico’s per 31 december 2021 geactualiseerd. In onderstaande tabel is de benodigde weerstandscapaciteit ad € 4,2 miljoen als volgt berekend:

Nr.	Risico	Wat?	Soort risico	Geschatte financiële omvang Jaarr. 2021
1	Covid-19	COVID-19 (Corona) eind februari 2020 heeft een impact op veel beleidsterreinen gehad maar dat geldt ook voor de komende jaren	Maatschappelijk risico	€ 250.000
2	Bedrijfsvoering Sociaal Domein	Voor maatwerkvoorzieningen WMO en Jeugdwet is een regionale meldings- en bekostigingssystematiek afgesproken met een complexe informatie-uitwisseling tussen gemeenten en aanbieders. Deze complexiteit vergroot de kans op fouten en zorgt voor vertragingen. Dit geldt zowel voor het primaire proces (aanmelden voor zorg, leveren voor zorg, beëindigen van zorg) als het financiële proces (facturering en verantwoording).	Bedrijfsvoeringsrisico	€ 75.000
3	Open eind regeling Sociaal Domein	Het risico bestaat dat er meer wordt uitgegeven, aangezien dit open einde regelingen zijn. De levering van zorg staat hierbij voorop. Er is sprake van een open eind regeling, waardoor het mogelijk is dat de middelen ontoereikend zullen zijn. De gemeente kan echter geen cliëntenstop afkondigen.	Financieel risico	€ 500.000
4	Gemeenschappelijke regeling	Als deelnemer aan een verbonden partij zijn we (indirect) verantwoordelijk voor de financiële risico’s van deze partij.	Financieel risico	€ 250.000
5	Rijksbelastingen	Geen correcte Uitvoering fiscale wetgeving (Loonheffing, Omzetbelasting  en Vennootschapsbelasting)	Juridisch / aansprakelijkheidsrisico	€ 50.000
6	Grondexploitatie bedrijventerreinen	Onzekerheid over opbrengsten en kosten als gevolg van aanpassing plan t.b.v. betere verkoopmogelijkheden voor bedrijventerreinen De Merm, De Merm Oost en Elst Centraal Oost.	Financieel risico	€ 720.000
7	Grondexploitatie woningbouwprojecten	Heteren Centrum: onzekerheid over de kostenstijging  als gevolg van bouwrijp maken. Stationsplein West: Bestemmingsplan moet nog vastgesteld worden m.a.w. planologisch risico.	Financieel risico	€ 300.000
8	Faciliterende grondexploitaties (21 projecten)	Bij enkele faciliterende grondcomplexen kunnen niet alle plankosten verhaald worden op de ontwikkelaar.	Financieel risico	€ 50.000
9	Calamiteiten	In het geval van incidenten op “rampschaal” kan de gemeente worden geconfronteerd met flinke financiële aanspraken zoals herstelwerkzaamheden, opvang, begeleiding en compensatie van schade.	Maatschappelijk risico	€ 250.000
10	Jurdische procedures	Met juridische procedures en daaruit voortvloeiende claims kunnen hoge kosten gemoeid zijn.	Financieel risico	€ 100.000
11	ICT/cyber	Verschillende cyber gerelateerde incidenten kunnen leiden tot verlies en of onbeschikbaarheid van informatie en/of systemen.	Juridisch / aansprakelijk-heids risico + financieel en bedrijfsvoeringsrisico	€ 150.000
12	Overige risico's	Dit betreft een inschatting van het totaal van kleine risicobedragen.	Bedrijfsvoeringsrisico	€ 1.000.000
13	Privacy	Het in verkeerde handen vallen van (privacy) gevoelige informatie/ persoonsgegevens.	Juridisch / aansprakelijkheidsrisico	€ 50.000
14	Krapte Arbeidsmarkt	Het lastig kunnen vervullen van vacatures en vervanging i.v.m. ziekte.	Bedrijfsvoeringsrisico	€ 100.000
15	Omgevingswet	Uitgangspunt dat de Omgevingswet m.i.v. 1 juli 2022 van start gaat : Vermindering legesopbrengsten omgevingsvergunningen	Bedrijfsvoeringsrisico	€ 400.000
			Totaal	€ 4.245.000

 

 

Voor een beter inzicht in de financiële positie van de gemeenten is er een zestal wettelijke indicatoren
ontwikkeld. De set kengetallen is bedoeld om raad en bestuursleden meer inzicht te geven in de financiële positie en om vergelijkingen mogelijk te maken.

Vanuit hun taak als financieel toezichthouder hebben de 12 provincies een gemeenschappelijk financieel toezichtkader (GTK) opgesteld dat vanaf begrotingsjaar 2020 geldt. In het GTK zijn de volgende signaleringswaarden opgenomen.