Uiteenzetting financiële positie

In dit hoofdstuk schetsen wij het financiële beeld voor de periode 2024-2027.
Wij informeren u over de omvang van het begrotingsresultaat, het structurele begrotingsresultaat en over de verschillen ten opzichte van de Kadernota. Vervolgens gaan we in op de vermogenspositie van Overbetuwe, hoe deze zich verhoudt tot het geactualiseerde risicoprofiel en de BBV-indicator solvabiliteit (volgt na def. besluiten). Het hoofdstuk wordt afgesloten met de gehanteerde uitgangspunten en een recapitulatie van de lasten en baten 2024.

Het begrotingsresultaat voor periode 2024- 2027 geven we in onderstaande tabel weer. 

Het begrotingssaldo over 2024 is sluitend en 2025 kent een positief saldo. De jaarschijven 2026 en 2027 kennen een structureel tekort van rond de  € 8,0 miljoen. Dit tekort wordt veroorzaakt doordat vanaf 2026 gemeenten zelf meer belasting mogen heffen. De Rijksoverheid heeft hierop vooruitlopend alvast een korting opgenomen in het gemeentefonds. 

Op welke wijze de gemeente vervolgens haar inkomsten mag verhogen, is nog niet duidelijk. Op advies van onze toezichthouder, de Provincie Gelderland, laten we het tekort nu zichtbaar zien. 

Ten opzichte van de Kadernota hebben zich een aantal wijzigingen voorgedaan die in onderstaande tabel zijn opgenomen. De belangrijkste afwijkingen lichten we onderstaand toe.



Toelichting op de belangrijkste afwijkingen

Dekking incidentele posten uit de Algemene Reserve
In de begroting dekken we de incidentele uitgaven 2024 uit de Algemene Reserve. 

Formatie Sociaal Domein
Binnen het Sociaal Domein zijn een aantal functies de afgelopen jaren incidenteel gefinancierd. 
De taken die bij deze functies horen zijn van structurele aard en zijn daarom nu opgenomen binnen de structurele personeelsformatie.

Dekking Formatie Sociaal Domein
De formatieaanpassing Sociaal Domein is enerzijds gedekt binnen de huidige personeelsbudgetten en anderzijds door aanpassing van overige budgetten.

OZB areaaluitbreiding
De opbrengsten uit de onroerendzaakbelasting (OZB) stijgen doordat we meer opbrengsten krijgen als gevolg van de uitbreiding van ons areaal (nieuwe woningen en bedrijventerreinen).

Meicirculaire 2023
De meicirculaire 2023 heeft een per saldo een negatief effect op met name op de jaren 2026 en 2027 als gevolg van de effecten van de nieuw afgesloten CAO. 

Kapitaallasten
In de Kadernota 2024 is als dekking opgenomen de jaarlijkse vrijval van de kapitaallasten. De toezichthouder (Provincie) heeft aangegeven dat deze dekking niet als structureel is te beschouwen. Derhalve is deze dekking nu incidenteel opgenomen in 2024 en 2025. 

Herdenking Operatie Market Garden
In 2024 en 2025 staan we in Gelderland stil bij 80 jaar herdenking Operatie Market Garden en 80 jaar vrijheid. Om hier invulling aan te geven heeft provincie Gelderland het programma Vrijheid 2024-2025 opgezet waarmee lokale en regionale initiatieven kunnen worden ondersteund in de periode januari 2024 – augustus 2025. Hiervoor is wel cofinanciering nodig van initiatiefnemers en deelnemende gemeenten. 

Voor cofinanciering is vanuit de gemeente Overbetuwe is een budget benodigd van € 120.000. Dit zal ingezet worden voor cofinanciering van:
•    The Island 2024
•    het rivierengebied brede project ‘Keuze Vrijheid’ 
•    Projecten ter ondersteuning van de 80e Polenherdenking
•    Bijdrage aan het regionale project Tour de Waal 2024 en 2025

Meerjarenplannen groot onderhoud wegen en groen
Naast bovengenoemde mutaties hebben we ook nog een (budgetneutrale) mutaties doorgevoerd ten aanzien van de Meerjarenplannen groot onderhoud wegen en groen. In de begroting 2024 zijn middelen beschikbaar voor de Meerjarenplannen groot onderhoud wegen en groen. Voor een bedrag van € 600.000 in de jaarschijf 2024 stellen we voor om een krediet te openen ten behoeve van het wegwerken van achterstallig onderhoud van wegen. De middelen worden toegevoegd aan de reserve Kapitaalasten Meerjarenplannen groot onderhoud wegen en groen. 

De beheerplannen stellen we vast nadat  het beleidsplan openbare verlichting is geactualiseerd in 2024. De invoering van het planmatig ramen van onderhoud staat daarom gepland voor 2025.   

Voor een goede duiding van het begrotingsresultaat is het inzicht in de structurele lasten en baten, het verloop van het eigen vermogen (algemene reserve) en het risicoprofiel van belang.

Structureel begrotingsresultaat
Het saldo van de begroting bestaat uit incidentele en structurele lasten en baten. Wanneer we de incidentele lasten en baten buiten beschouwing laten resteert het structurele begrotingsresultaat. Op deze manier wordt inzichtelijk of de structurele lasten gedekt kunnen worden door de structurele
baten. 

De incidentele lasten van 2024 bedragen rond de € 1 miljoen. Hiertegenover staat een incidentele dekking uit de algemene reserve van een vergelijkbaar bedrag, waardoor het saldo nihil is. We lichten de mutaties toe in onderdeel IV incidentele baten en lasten. 

Ten opzichte van de kadernota is het structurele begrotingssaldo niet materieel gewijzigd in 2024 en 2025. In 2026 en 2027 is het negatieve saldo opgelopen met name als gevolg van de effecten van de nieuwe afgesloten CAO.  

De omvang van de algemene reserve is als gevolg van het jaarrekeningresultaat van 2021 en 2022 toegenomen. De noodzakelijke omvang van een algemene reserve is afhankelijk van de kwaliteit van het risicomanagement, de begrotingsdiscipline en de ruimte om binnen de begroting onverwachte risico’s op te kunnen vangen.

Op 1 januari 2024 is de verwachte omvang van de algemene reserve € 16,9 miljoen, deze neemt in 2024 af in verband met een begrote onttrekking van per saldo € 1.210.000. In onderstaande grafiek blijkt dat wanneer het verwachte begrotingsresultaat van 2025 gerealiseerd wordt, de algemene reserve weer groeit naar zo’n € 16,6 miljoen. In 2026 en 2027 zien we vooralsnog een fors begrotingstekort, hierdoor zakt de verwachte omvang van de algemene reserve terug naar € 619.000. De verwachting is echter dat dit begrotingstekort nog opgelost zal worden zodra duidelijk is hoe de nieuwe financieringssystematiek vanaf 2026 vorm gegeven zal worden.

Risicoprofiel
Het risicoprofiel is geactualiseerd en gebaseerd op de nota Risicomanagement 2023. Deze actualisatie leidt tot een risicoprofiel dat aanmerkelijk hoger is dan in de begroting 2023 (zie voor een toelichting de paragraaf weerstandsvermogen). Dit risicoprofiel (€ 8,7 miljoen) afgezet tegen de algemene reserve van € 16,9 miljoen levert een weerstandsratio van 1.9. Bij deze ratio hoort de kwalificatie ‘ruim voldoende’, deze kwalificatie zit aan de bovenkant van de na te streven bandbreedte van 1,4 tot 2,0.

Solvabiliteit
De solvabiliteitsratio geeft een beeld van de verhouding tussen het eigen vermogen en het totale vermogen. Zo wordt zichtbaar of een gemeente voldoende eigen vermogen heeft om aan alle financiële verplichtingen te kunnen voldoen.

In de hieronder geplaatste grafiek is deze ratio voor de komende vier jaar in beeld gebracht. In de berekening van deze ratio wordt rekening gehouden met de verwachte begrotingssaldi in 2024-2027.

Wat betekent dit voor de algemene reserve?
Met het jaarrekeningresultaten 2021 en 2022 is de algemene reserve fors gegroeid. In de jaren na 2024 neemt de algemene reserve echter steeds verder af. Dit komt door de inzet als dekking voor incidentele uitgaven in 2024 en de verwachte grote nadelige begrotingstekorten in 2026 en 2027.  Dit komt ook tot uiting in de weerstandsratio en de solvabiliteitsratio. De benodigde omvang van de algemene reserve hangt van verschillende factoren af, deze factoren hebben ook nog een onderlinge samenhang. De factoren waar het om gaat zijn de ontwikkeling van de risico’s (risicoprofiel), de ontwikkeling van de financieringsbehoefte (vreemd vermogen) en het vermogen om op rekeningbasis daadwerkelijk het positieve resultaat te realiseren (begrotings-discipline).



Een stijging van de weerstandsratio wordt in gang gezet door te sturen op een groei van de algemene reserve en/of een daling van het risicoprofiel. Bij de solvabiliteit ligt de relatie tussen het eigen vermogen, dat is inclusief de bestemmingsreserves, en het vreemd vermogen. De sturingsmogelijkheden op dit kengetal zitten dus niet alleen in de omvang van de algemene reserve. Daling van de bestemmingsreserves of een groei van de investeringsbehoefte als gevolg van bijvoorbeeld nieuwe investeringen hebben een negatief effect op deze ratio.

In deze begroting hanteren we de onderstaande uitgangspunten, die onder andere zijn ontleend aan de eerder door de Raad vastgestelde kadernota. Ter toelichting op deze uitgangspunten, merken wij op dat we voor de prijsinflatie uitgegaan zijn van de Index Materiële Overheidsconsumptie 2024 van 3,9% (per maart 2023).  In het perspectief van de huidige ontwikkelingen, waarin de inflatie sterk is gestegen, is de verwachting dat deze Index ook mee zal stijgen. Dit zou ook aanvullende consequenties kunnen hebben voor de Algemene Uitkering en voor onderdelen van onze begroting. Zodra de effecten van de septembercirculaire 2023 bekend zijn, zullen we de Raad informeren, zodat deze uitkomsten meegenomen kunnen worden in de beschouwingen bij de behandeling van de begroting 2024.

Hieronder is een recapitulatie opgenomen met de uitgaven per programma en de belangrijkste inkomsten voor de gemeente in 2024. Per saldo is er dus sprake van een sluitende begroting (saldo inkomsten en uitgaven is nul).

In 2024 wordt ruim € 131 miljoen uitgegeven aan de programma’s en bijbehorende projecten. In onderstaande tabel ziet u hoe dat bedrag over de verschillende programma’s is verdeeld.

UITGAVEN 2024  (bedragen x € 1.000 en afgerond op € 100.000)
1. Duurzame en gezonde samenleving	16.100
2. Leefbare en bereikbare samenleving	19.800
3. Interactie met de samenleving	1.400
4. Inclusieve en participatiesamenleving	38.300
5. Werkende en lerende samenleving	28.900
6. Informatie en kennissamenleving	0
7. Financiën en bedrijfsvoering	19.500
8. Algemeen bestuur	2.600
Totale uitgaven programma’s en bijbehorende projecten	126.200
Diverse overige lasten (onvoorz., inning belast., stort. reserves)	4.900
Totaal uitgaven	131.500

Tegenover bovenstaande uitgaven staan uiteraard ook inkomsten. In onderstaande tabel is een specificatie opgenomen van de belangrijkste inkomstenbronnen in 2024.

INKOMSTEN 2024 (bedragen x € 1.000 en afgerond op € 100.000)
Gemeentefonds	87.600
OZB	10.000
Afvalstoffenheffing	6.300
Rioolheffing	2.300
Leges (o.a. bouwvergunningen, APV)	2.400
Doeluitkeringen Rijk (o.a. WWB)	11.500
Huuropbrengst accommodaties (o.a. De Helster)	1.300
Rente eigen en vreemd vermogen	500
Onttrekkingen uit reserves	2.100
Diverse overige baten	7.500
Totaal inkomsten	131.500